"SNOW" Orhan Pamuk

Хүүхэд насны минь сайхан дурсамжийн ихэнх нь цастай холбоотой. Хашааныхаа цасыг цэвэрлэх далимаар ханатлаа тоглож авдаг асан хүүхэд нас, будран орох цастай шинэ жил гээд хөгжилтэй сайхан өвлийн цагаан өдрүүд өнөөх хөвсгөр цастай хамт. Гэтэл энэ зохиолд ЦАС бол уйтгар гуниг, ганцаардал, бүтэлгүй хайр, хуял тачаал, яруу найраг, ядуурал, хамгийн гол нь улс төрийн замбараа нь олдохгүй  ээдрээ…

12 жилийн амьдралаа Германд өнгөрөөсөн Туркийн яруу найрагч, сэтгүүлч Ка ээжийгээ өнгөрснийг сонсоод эх нутагтаа эргэн ирнэ. Ажил явдал дууссаны дараа Карс хотруу зорьжээ. Удахгүй болох сонгуулийн ажил хийгээд охид амиа хорлох явдал газар аваад байгаа тухай мэдээ бэлдэхээр ийнхүү цаг агаарын байдлыг үл харгалзан явж буй нь энэ. Гэхдээ зөвхөн дээрх асуудлууд ч бус Кагийн сэтгэлийг татсан бас нэг зүйл Карс хотод бий. Үнэндээ сүүлийн 4 жил Кагаас ямар ч шүлэг төрөөгүй юм. Герман хэл сурч чадаагүй болохоор Франкфурт хотын номын сангаас өөр очих газар үгүй. Тэнд л Тургенив, Кафка, Чехов нарын зохиолыг дахин дахин уншиж өдрийг барна. Ингэж эх нутагтаа ирж, их цасанд боогдон, сүүмгэр Карс хотын ажилгүй иргэд, өдрөөс өдөрт доройтож байгаа амьдралыг, улс төрийн тоглоом, шашны зөрчил зэргийг хөндлөнгөөс заримдаа дотроос нь мэдрэх нь түүнд нэгэн шинэ мэдрэмж байлаа. Ирсэн өдрийн нь маргаашнаас их цаснаас болж хотоос гарсан бүх зам хаагдаж Ка Карст гурван хоног саатах нь тодорхой боллоо.

“Хүн бол бурханы бүтээсэн агуу бүтээл. Амиа хорлолт гэдэг бол жинхэнэ гутамшиг” гэх хэр нь яагаад охид ар араасаа амиа хорлох болов гэдгийг торуулахаар Ка зарим хүнтэй уулзана. Охидыг толгойны алчуураа ав гэсний төлөө амиа хорложээ гэсэн дүгнэлтийг Катай уулзсан хүмүүс түүнд өгөх гэж хичээнэ. Үнэт зүйлийг нь үгүйсгэж, өдий хүртэл итгэж сүслэж ирсэн бүхнийг нь зүйд нийцэхгүй гэж харлуулах нь хэнд ч сайхан санагдахгүй. Гэвч үүний цаана улс төрийн холион бантан, эрх мэдлийн төлөөх өрсөлдөөн яваад байгаа нь илт.

Ка Карс хотод ирэх болсон нэг шалтгаан нь оюутан ахуйн дурлалт бүсгүй Ипэк байсан юм. Ипэктэй уулзах үед тэр нөхрөөсөө салсан байжээ. Ка өөрт нь боломж гарч ирлээ гэж бодох хэдий ч энэ тулаанд ялж чадах эсэх нь тодорхойгүй. Ипэкийн гоо үзэсгэлэнд автсан тэр өдөр Ка “Цас” нэртэй шүлгээ бичжээ. Үүнээс хойш энэ хотод байх гурав хоногийн хугацаандаа 4 жилд бичээгүй олон шүлэг бичиж буй тухай өгүүлнэ.

Орхан Памук зохиолдоо хэний буруу, хэний зөв гэдгийг өгүүлсэнгүй. Гэхдээ уламжлалт ёс заншил, исламын шашин хийгээд улс төр, орчин үе, барууны үзэл гээд өнөөгийн Туркийн (ном 2002 онд анх Туркт хэвлэгдсэн) дотор буцалж буй бүхнийг өгүүлэхийг зорьжээ.

Яагаад ч юм зохиолд хэрэв чи эмэгтэй хүн болж төрсөн бол шашин улс төрийн тоглоом болно уу, эр нөхөртөө хаягдана уу, эрдэм боловсрол эзэмшихгүй үлдэнэ үү падлий алга гэсэн нэг тийм агуулга яваад байх юм. Зохиолыг уншсан олон хүн дэмий зүйлд цагаа барлаа, Орхан Памук юугаараа Нобелийн шагнал хүртэх гавьяа байгуулав гэх зэргээр шүүмжилсэн байх юм. Харин би ойлгохдоо Туркийн амьдралыг дэлхий дахинд зохиолоороо дамжуулан өгүүлж, дэлхий дахины анхаарлыг энэ газар төвлөрүүлж чадсандаа гавьяа нь оргиж байгаа юм болов уу гэж бодогдсоноо нуух юун. Энэ бол ерөнхий дүгнэлт.

Харин цас бол гутрал, цасан ширхэг бол ганцаардал нулимс …  Хэдэн ч удаа унтаж, хэдэн ч удаа “Би чинь Нобелийн шагналт зохиолчийн агуу бүтээлийн уншиж байгаа шүү дээ” гэж өөрт хэлж үзэв бүү мэд. Нээх бүрт дууны дахилт шиг хөврөх өнөө хэдэн үгс. Одоо харин Өнгөрсөн жил  худалдаж авсан “My name is Red”-ийг нэг хэсэгтээ л нээж харахгүй байх.