"Уншигч" Бернхард Шлинк

Филиппинийн нэгэн жижигхэн арлын хуучин номын дэлгүүрээс энэ номыг олж авсан юм. Бараг хагас жилийн өмнө эрхэм номын анд Туяагийн бичсэн тэмдэглэлийг санаж билээ. Хуучин хэдий ч үнгэгдэж муудаагүй, хямдхан энэ ном харин сэтгэлд нийцэх болов уу гэж эргэлзсэнээ нуух юун. Учир нь “The People of the Book” гэж Еврейчүүдийн үнэт бүтээл болох Hagaddah-н тухай өгүүлсэн хүндхэн номын ард дөнгөж гараад байсан болоод тэр байх. “Уншигч” бол энгийн хэллэгтэй, илүү дутуу чимэггүй. Хэдхэн өдрийн дотор дуусгачихаад сүүлийн хуудсыг хаахдаа харин хөнгөн гунигтай үлдсэн дээ.
Бүсгүй хүний эрхэмсэг бардам, цэвэр ариун хэр нь нууцлаг тийм нэг зан чанар, хүйтэн дайны ширүүн салхи, шоронгийн бүгчим өрөөнд ч гундаагүй тийм нэг гоо үзэсгэлэн бүгдийг Ханнагаас олж харлаа. Насны хол зөрүү хайр сэтгэлд хамаагүй тухай “Лолита” зохиолд гардаг шиг “Уншигч” бас энэ тухай өгүүлж. Хайр сэтгэл бол дуусашгүй дундрашгүй, мөнхийн сэдэв.
15 настай хүү 30 гарсан бүсгүйд ухаан алдатлаа дурлаж, өөрийгөө нас биед хүрсэн том залуугаар төсөөлөх гэж үзнэ. Бичиг үсэг тайлагдаагүй Ханнад Михайлтай байх сайхан байлаа. Учир нь Михайл түүний“Уншигч” нь юм. Гомер “Илиада”-аас эхлээд “Дайн ба Энх”, Чеховын зоиолууд гээд түүнд таалагдах болов уу гэсэн ном бүрийг чанга дуугаар уншиж өгсөний хариуд биеийн жаргалыг эдэлнэ. Ном уншуулж байхдаа баярлаж, үзэн ядаж, догдолж, дуу хураах бүрт нь түүнийгээ хайрлаж, өхөөрдөх Михайлд энэ бүх сайхан зүйл дуусашгүй мэт. Гэтэл нэг өдөр Ханна түүнийг орхин одно. Хаашаа явсанаа, яагаад орхисноо хэлсэнгүй. Олон жилийн дараа шүүхийн танхимд түүнийгээ олж харах хүртэлээ мартаж чадсангүй. Хүнтэй суусан авч Ханнагаас мэдэрдэг байсан тэр мэдрэмжийг, тэр үнэрийг, тэр бардам занг хайсаар, эцэст нь гэрлэлтээ цуцлана.
Ханна түүний амьдралаас гэнэт явсан шигээ гэнэт гарч ирнэ.Бичиг үсэггүйн гайгаас болж бүх ялыг үүрч шоронгийн хаалга татахад шүүх хурлыг дуусан дуустал түүнийг ажиглан ард нь суусан хуульч Михайл өсвөр насандаа Ханнад ашиглуулж байсан уу гэсэн асуулттай л үлдэнэ. Учир нь шоронгийн харгалзагч байсан Ханна хоригдол бүсгүйчүүдээр ном уншуулдаг байсан тухай шүүх хурлыг үеэр яригдав. Михайл өөрийгөө тэр хоригдол бүсгүйчүүдийн нэгэн адилаар төсөөлж, түүний олон олон

“Уншигч”-ийн нэг байсан гэж бодсоор. Гэсэн ч өөрийгөө бас буруутгах шалтгаан гарч ирнэ. Ханнаг бичиг үсэг мэдэхгүй гэдгийг шүүх танхимдсуугаа хэн ч мэдсэнгүй. Шүүхийн шийдвэр гарч Ханна шоронд, Михайл хуучинамьдралдаа эргэн орно. Гэвч Ханнаг бодохгүй өдөр гэж үгүй. Ханнад туслах ганц арга бол түүнд дахин ном уншиж өгөх гэж сэтгээд сонирхолтой байх болов уу гэж бодсон олон номыг чанга дуугаар уншиж хуурцагт буулгаад шоронруу илгээдэг боллоо. Хичнээн ном уншсанаа мартахгүйн тулд тэмдэглэл хөтөлж, Ханнад бас ойлгомжтой байх болов уу гэж хуурцагнуудыг дугаарлана. Хийж байгаа зүйлдээ үнэхээр сэтгэл хангалуун байлаа. Гэтэл нэг өдөр Ханнагаас зурвас ирэв. Ханна уншиж бичиж сурчээ. Үүнээс илүү сайхан мэдээ гэж юу байхав. Яг л жаахан хүүхэд шиг үзгээ чанга дараад хичээнгүйлэн бичсэн хэдхэн үгтэй тэр зурвас Михайлын хичээл зүтгэл талаар болсонгүй гэдгийг батлах шиг.
Нэг өдөр Михайлд шоронгийн удирдлагаас захидал ирлээ…… Ханна Михайлтай уулзах болов уу? Тэр хоёр дахин учрах болов уу?

Энэ хүртэл өгүүлээд уншигч танд үлдээе.

"PEOPLE OF THE BOOK" BY GERALDINE BROOKS

Австралийн зохиолч Geraldine Brooks-ийн хэд хэдэн номын тухай сонсож байснаас дэлгэж үзсэнгүй саяхныг хүргэжээ. Энд тэнд хорхой хүргэсэн номын тухай сонсогдох бүрт байж ядаж, олж авахыг хүсч, найз нөхөддөө захина. Энэ номыг би бас ингэж л олж авсан. Англи хэлээр унших гэж оролддог над мэтийн хүнд “People of the Book” арай л хүнд хэллэгтэй санагдаж, багагүй хугацаа зарцуулсанаа нуух юун. Зохиогчийн өөрийн түүх бас гайхалтай сонин. Австралид төрж өссөн энэ эмэгтэй АНУ-руу нүүж “Wall Street Journal”-д 11 жил ажиллахдаа дэлхийн хамгийн халуун цэг гэгдэх  Босни, Сомали, Иран, Ирак гэх орнуудаар явж мэдээ, нийтлэлээ бэлддэг байжээ. Түүний “Year of Wonders” ном нь чамгүй амжилт олсоноос гадна “March” зохиол нь 2006 оны Пулитцерийн шагналыг уран зохиолын төрөлд хүртэж байжээ. Sarajevo Haggadah гэх номын тухай бодит түүхээс сэдэвлэсэн “People of the Book” номы 2008 онд хэвлэгджээ. Оюутан байхад МҮОНТВ-ээр “Улаан хийл” гэж нэг кино гарч байсныг санаж байна. Нэгэн алдарт улаан хийл дөрвөн зууны турш 5 орноор аялж байгаа тухай гардаг даа. Яг л тэр кино шиг. Энэ Sarajevo Haggadah гэж ном 1350 онд Барселонд цайруулж, элдсэн тугалын арьсан дээр бичигдэж, зэс болон алтаар чимэглэгджээ. Таван зууны турш олон орноор аялж, олон хүний гар дамжсан энэ түүхийн хосгүй бүтээл одоо Боснийн Үндэсний музейд хадгалагдаж байгаа, харин түүнийг одоо болтол үнэлж чаддаггүй юм байна. Харин 1992 онд Испанид үзэсгэлэнд тавихдаа 7 сая ам доллараар даатгуулж байжээ. Зохиолд 1996 онд Австралийн хуучин номын мэргэжилтэн Hannah Heath Боснийн дайны үед Sarajevo Haggadah-г сэргээн засахаар халуун цэгт очно.Мөнгөөр үнэлэхийн аргагүй гайхамшигтай түүхийн энэ бүтээлийг сэргээн засварлах үедээ номын өөрийн нь түүхийг бас давхар судлахыг оролдсон боловч түүнд хангалттай цаг байсангүй. Харин номын хуудсанд наалдсан шавьжны далавч, улаан дарсны толбо, давсны ширхэг, цагаан үс гээд үнэт бүтээлийн өнөөдрийг хүртэл туулж ирсэн амьдрал түүний өмнө бага багаар нууцаа нээлээ. Номыг бичсэн бэх, илгэн цаас, хавтас зэргийг судалж байх явцад болхидуухан наасан хавтаснаас зарим зүүлт чимэглэл алга болсныг ч бас мэдэв. Hannah Heath номоо засаж дуусаад, ажлаа тайлагнаад нутаг буцах ёстой байсан боловч чадсангүй. Тэндээсээ Вьен орж тэгээд Бостон, дараа нь Лондон гэх мэтээр Sarajevo Haggadah-ийн түүхийг судлах их аялалдаа гарлаа. Очсон газар бүртээ номтой холбоотой домог үлгэр, түүхийн баримтыг асууж судалжээ. Дэлхийн ll дайны үед залуу Муслим эр өөрийн амь амьдралыг золиослон байж энэ номыг хадгалж байсан бол түүнээс өмнөхөн Вьенд нэгэн Еврейэмч санаандгүй байдлаар түүхийн үнэт бүтээлийн хэсгээс хулгайлж хадгалж ирсэн тухай, бүр эрт үед Венецид нэгэн католик номлогч галын аюулаас номыг аварч байсан тухай, 1492 онд Таррагонад нэгэн ядуу зохиолч номын сүүлийн хуудсыг бичиж дууссан, 1480 онд Севилийн зураач өөрийн хөргөө номын чимэглэлд зурж байсан гээд түүхийн хуудсууд ухарсаар. Энэ бүх аялалын дараа Hannah Heath өөрийгөө энэ номын түүхийг бичилцсэн, бас түүнийг аварсан хүний нэг, энэ номын нэгэн хэсэг болж үлдсэнээ ойлгожээ.

МУУХАЙ ХЯТАД ХҮН

Миний хүний мууд дурлаж дуусах үе Хятадын тэргүүн айлчлах үетэй давхцдаг нь ч юу билээ. Айхтар усархаг бороо орж ард түмэн хүртэл тэнгэр хилэгнэлээ гэх. Ерөөс Хятад хүн гэхээр зарим залуус ихэд хилэгнэнэ. Яагаад гэж асуухаар яг тэр гэх шалтгаан хэлж чадахгүй нь олон. Таарсан газраа зодчихъё, харсан газраа нүдчихье гэх хүмүүс ч байх.

Миний бие олон жилийн өмнө тэдний оронд зорчиж эрдэм өвөртлөхөөр явсан юм. Уулзсан учирсан хүн бүр, тэдний үг үйлдэл хийгээд бүдүүлэг байдал, заваан амьдрал, гутранги үзэл, огт инээмсэглэдэггүй шавар царай, чихэн дээр шаагилдах чанга яриа, өмхий самхай гээд л болохгүй бүтэхгүй бүр Хятад хүнээс гараад байна уу даа гэж бодогдож билээ. Хэдэн сарыг ардаа орхиж, ангийн охидтой дотносож ирэх үед харин өнөө байдалд дасаад тэр үү эсвэл хэдэн найздаа итгээд тэр үү нөгөө бүхэн огт хачин санагдахаа больсоор. Их Сургуулийн Япон хэлний ангийн хэдэн оюутан охид надад их тус болсон доо. Мэдэхгүй чадахгүй бүхэнд тусалж, орж гарч гүйсээр нэг мэдэхэд өвөр түрийдээ орсон найзууд болж билээ. Гэхдээ бүгдтэй тийм сайн найз болсонгүй. Анги дотор ар хударгаар муулах, нүүрэн дээр долигнож араас бол хутга шаахаар нөхөд мэр сэр гарч ирсээр. Атаархсандаа болж шээс нь гоожих шахсан зарим нөхөд дээш доош хэл ам татаж гүйх нь бас бий. Одоо бодох нь ээ тэр үед энэ номыг олж уншсан бол гэж өөрийн эрхгүй санагдсан шүү.

“Жантай ганд ялзарсан өт” гэдэг зохиогчийн үг яг голыг нь олж хэлсэн гэлтэй. 5000 жилийн түүхтэй энэ улсын шоргоолж шиг язганах ард түмэн яагаад “Жантай ган”-д ялзрах болов? Хүлцэнгүй хэр нь хувиа хичээсэн өчүүхэн үзэл яагаад өдий болтол байна? Яагаад Хятадууд олуулаа нийлээд амжилт гаргаж чаддаггүй? Өнгөрсөн түүхээ хэтэрхий шүтэж, асуудал тулгарах тэр мөчид өвөг дээдсээсээ хариултыг хайдаг зан хэнд хэрэгтэй? гэх мэт олон асуултын хариултыг зохиолч өгчээ. Түүний энэ бүтээл анх гарсан даруйдаа (1980д он) түүхэн амжилтыг эвдэхээр олон хувь борлогдож байжээ. Хятад хүн бүрийн унших ёстой ном ч гэж хэлж болохоор…

Энэ нүсэр том улс хийгээд ард түмнийг эрхшээлдээ оруулж, ялан дийлж явсан Монгол ухааны гайхамшигийг хүртэл зохиолч цохон тэмдэглээд авсан байна лээ. “Монгол бол их гайхалтай үнэдстэн шүү. Хятадыг байлдан эзэлсний дараа Хятадын уламжлалт соёлыг авахаас шийдэмгий татгалзжээ. Ерэн жилийн өмнө ямар л соёлтой хятад нутагт орж ирсэн, яг тэр байдлаа хадгалсаар ерэн жилийн дараа хятад нутгаас гарч явсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл хятадын уламжлалт соёлоос өөртөө хир халдаагаагүй гэсэн үг” гэж бичсэн байна.

Гэхдээ зарим хэсгийг нь уншиж байх үед яагаад ч юм өнөө манай хэн, нөгөө тэрний найз гэх мэт ойр дотныхон хийгээд өөртөө байх алдаа дутагдлыг хүртэл олж харсан шүү.

Нэг зүйлийг хэлэхэд орчуулгын хувьд үнэхээр сайхан, үгийн тайлбар хийгээд зарим хэсэгт зүүсэн утгын тайлбар хүртэл уншихад торох зүйлгүй дөхөмтэй санагдсан шүү.